‫ اخبار

در این سلسله آگاهی‌رسان‌ها قصد داریم مسائل و چارچوب‌های قانونی مرتبط با فضای مجازی، به خصوص شبکه‌های اجتماعی، را مورد بررسی قرار داده و با نگاه موشکافانه‌ای به ساختارهای قانونی موجود مستقیم و غیرمستقیم در این حوزه‌ها بنگریم. در این آگاهی‌رسان به‌طور خاص قوانین مرتبط با جرائم رایانه‌ای را مورد بررسی قرار داده و موارد نقض حریم خصوصی در فضای مجازی را بیان می‌کنیم و در آگاهی‌رسان آتی به بیان قوانین مرتبط با محتوای مجرمانه خواهیم پرداخت.... بیشتر

در آگاهی‌رسان‌های قبل با عناوین «امنیت و حریم خصوصی در تلگرام (۱) و (۲)» تنظیمات امنیت و حریم خصوصی و هم‌چنین نحوه گفتگوی محرمانه در این نرم‌افزار آموزش داده شد. در این آگاهی‌رسانی به بیان مضرات استفاده ناآگاهانه از نرم‌افزارهای شماره مجازی برای ثبت‌نام و نرم‌افزارهای شخص سوم برای استفاده از سرویس تلگرام پرداخته خواهد شد.

نرم‌افزارهای شماره مجازی
برای ایجاد حساب کاربری در برنامه تلگرام، شخص باید یک شماره تلفن منحصربه‌فرد را به عنوان شناسه خود ارائه نموده و از طریق آن، هویت خود را برای تلگرام احراز کند. در حالت عادی از این شماره برای یافتن دوستان و آشنایان استفاده می‌شود؛ به این صورت که افراد موجود در دفتر تلفن هر شخص، به صورت خودکار به لیست کاربران وی افزوده می‌شود. در این حالت، تنها افرادی قادر به مشاهده شماره تلفن همراه کاربر هستند که پیش از آن نیز، شماره وی را در حساب خود داشته باشند. با این حال ممکن است که اطلاعات نمایه کاربر (از جمله شماره تماس وی) توسط دیگر کاربران، در سطح تلگرام منتشر و دست‌به‌دست شود. به همین علت برخی کاربران برای حفظ حریم خصوصی، ترجیح می‌دهند شماره تلفن خود را در این برنامه ثبت نکرده و از انتشار آن جلوگیری نمایند.... بیشتر

چرا داده‌های ما برای شبکه‌های اجتماعی مهم است؟
شبکه‌های اجتماعی امروزه به عنوان یکی از اصلی‌ترین فناوری‌های تحت وب مورد استفاده طیف وسیعی از کاربران فضای مجازی قرار گرفته‌اند. شبکه‌ اجتماعی Facebook با ۱.۲ میلیارد کاربر، شبکه Google+ با ۵۴۰ میلیون کاربر، شبکه Linkedin با ۴۰۰ میلیون کاربر و شبکه Twitter با بیش از ۳۰۰ میلیون شلوغ‌ترین شبکه‌های اجتماعی موجود در دنیا هستند. این حجم کاربر یک پاسخ کوتاه به این سوال است: «درآمد شبکه‌های اجتماعی از کجاست؟». ... بیشتر

سازمان فناوری اطلاعات و مرکز ماهر با همکاری موسسات تحقیقاتی و فناوری برتر کشور در حال انجام اقداماتی جهت افزایش هرچه بیشتر امنیت و حفظ حریم خصوصی شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی و تسهیل ایجاد کسب و کارهای مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی در این فضا است. از مهم‌ترین اهداف این اقدامات کمک به رشد و فراگیری روزافزون شبکه‌های اجتماعی بومی و داخلی کشور بوده و اقدامات در دست انجام در این حوزه ضمن امن‌سازی هر چه بیشتر فضای مجازی برای کاربران عادی، قابلیت رقابت شبکه های داخلی را با شبکه‌های اجتماعی خارجی افزایش می‏دهد. در این راستا اقدامات کلان زیر در دست انجام است:

1. تدوین اسناد مرتبط با نیازمندی‌های امنیتی و حریم خصوصی حاکم بر شبکه‏ های اجتماعی ساخته‏ شده و در حال توسعه توسط سازمان‏ها و اقشار جامعه
2. ایجاد امکان مشاوره به شبکه‌های اجتماعی بومی جهت حفظ امنیت و حریم خصوصی کاربران در تمامی سطوح
3. ایجاد راه‏کار جامع رایگان توسعه ‏ی شبکه‏ های اجتماعی بر پایه‏ی فناوری ‏های متن‏ باز جهت تسهیل هر چه بیشتر ایجاد و مدیریت شبکه‌های اجتماعی بومی حتی برای کوچکترین گروه‌های
4. اجتماعی
5. اطلاع ‏رسانی همگانی از آسیب‌ها و چالش‌های موجود در این حوزه و پشتیبانی دانشی از متخصصین حوزه با اطلاع‏ رسانی و برگزاری کارگاه ‏های آموزشی و اقدامات ترویجی

مسلما انجام این پروژه در راستای اهداف عالی کشور کمک‏های ارزنده‏ای خواهد نمود:

• ایجاد زمینه‏ های لازم جهت ایجاد کسب و کارهای چابک مبتنی بر شبکه‏ های اجتماعی در فضای مجازی کشور و در نتیجه کمک در ایجاد اشتغال و بهبود وضعیت اقتصادی
• امن‌سازی فضای مجازی برای کاربران شبکه‌های اجتماعی داخلی
• حفظ حریم خصوصی کاربران در محیط مجازی کشور
• تسهیل ایجاد شبکه ‏های اجتماعی توسط گروه ‏های اجتماعی مختلف بدون دغدغه‏ های فنی و امنیتی و در نتیجه رشد و گسترش آن‏ها در فضای مجازی کشور
• ایجاد زمینه ‏های لازم برای نشاط اجتماعی و فرهنگی در کشور
• گسترش فرهنگ ایرانی اسلامی در خارج از مرزهای کشور
• ایجاد راه‏کارهای مناسب جهت حفظ اقوام، زبان‏ها و فرهنگ ‏ها برای نسل ‏های آینده
• ایجاد زمینه ‏های لازم جهت تسهیل سیاست‏گذاری‏ های کلان در فضای مجازی ایران

در همین راستا و در جهت اقدامات ترویجی سازمان فناوری اطلاعات به زودی از طریق پورتال مرکز ماهر مقالاتی به منظور آگاهی‌رسانی و آشنایی کاربران و متولیان شبکه‌های اجتماعی با دغدغه‌های امنیتی و حریم خصوصی و شیوه‌های مقابله و رفع آن‌ها منتشر می‌شود.

در آگاهی‌رسان قبل به تاریخچه مبارزه با جرائم فضای مجازی پرداخته شد و به طور خاص قوانینی که در ارتباط با حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی هستند بیان گردید. در این آگاهی‌رسان به دلیل اهمیت محتوای منتشرشده در فضای مجازی و تأثیر بسیار زیاد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن‌ها، به بیان قوانین مرتبط با مصادیق محتوای مجرمانه پرداخته می‌شود. باید توجه شود که برخی از مصادیق مستقیما در قانون جرائم رایانه‌ای نبوده و به‌طور غیرمستقیم از قوانین دیگر مرتبط با محتوای مجرمانه برداشت‌شده است. آشنایی کاربران شبکه‌های اجتماعی با این قوانین باعث شناسایی محتوا‌های مجرمانه در شبکه‌های اجتماعی توسط آن‌ها و جلوگیری از انتشار و به‌اشتراک‌گذاری این محتواها خواهد شد.

الف) محتوا علیه عفت و اخلاق عمومی

• انتشار، توزیع و معامله محتوای مبتذل و مستهجن خلاف عفت عمومی (ماده ۱۴ قانون جرائم رایانه‌ای و بند ۲ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• تحریک، تشویق، ترغیب، تهدید یا دعوت به فساد و فحشاء و ارتکاب جرائم منافی عفت یا انحرافات جنسی (بند ب ماده ۱۵ قانون جرائم رایانه‌ای و ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی)
• اشاعه فحشاء و منکرات (بند۲ ماده۶ قانون مطبوعات)
• تحریک، تشویق، ترغیب، تهدید یا تطمیع افراد به دستیابی به محتویات مستهجن و مبتذل (ماده ۱۵ قانون جرائم رایانه‌ای)
• استفاده ابزاری از افراد (اعم از زن و مرد) در تصاویر و محتوا، تحقیر و توهین به جنس زن، تبلیغ تشریفات و تجملات نامشروع و غیرقانونی (بند ۱۰ ماده۶ قانون مطبوعات)
• استفاده ابزاری از افراد (اعم از زن و مرد) در تصاویر و محتوا، تحقیر و توهین به جنس زن، تبلیغ تشریفات و تجملات نامشروع و غیرقانونی (بند ۱۰ ماده۶ قانون مطبوعات)

ب) محتوا علیه امنیت و آسایش عمومی

• تشکیل جمعیت، دسته، گروه در فضای مجازی با هدف برهم‌زدن امنیت کشور (ماده ۴۹۸ قانون مجازات اسلامی)
• هرگونه تهدید به بمب‌گذاری (ماده ۵۱۱ قانون مجازات اسلامی)
• تحریک یا اغوای مردم به جنگ و کشتار یکدیگر (ماده ۵۱۲ قانون مجازات اسلامی)
• تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی ایران (ماده ۵۰۰ قانون مجازات اسلامی)
• تبلیغ به نفع گروه‌ها و سازمان‌های مخالف نظام جمهوری اسلامی ایران (ماده ۵۰۰ قانون مجازات اسلامی)
• تحریک نیروهای رزمنده یا اشخاصی که به نحوی از انحا در خدمت نیروهای مسلح هستند به عصیان، فرار، تسلیم یا عدم اجرای وظایف نظامی (ماده ۵۰۴ قانون مجازات اسلامی)
• فاش نمودن و انتشار غیرمجاز اسرار نیروهای مسلح (بند ۶ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• تحریک و تشویق افراد و گروه‌ها به ارتکاب اعمالی علیه امنیت، حیثیت و منافع جمهوری اسلامی ایران در داخل یا خارج از کشور (بند ۵ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• فاش‌نمودن و انتشار غیرمجاز اسناد و دستورها و مسائل محرمانه و سری دولتی و عمومی (بند ۶ ماده ۶ قانون مطبوعات و مواد ۲ و ۳ ‌قانون مجازات انتشار و افشای اسناد محرمانه و سری دولتی و ماده ۳ قانون جرائم رایانه‌ای)
• محتوایی که به اساس جمهوری اسلامی ایران لطمه وارد کند (بند ۱ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• انتشار محتوا علیه اصول قانون اساسی (بند ۱۲ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• اخلال در وحدت ملی و ایجاد اختلاف مابین اقشار جامعه به‌ویژه از طریق طرح مسائل نژادی و قومی (بند ۴ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• فاش‌نمودن و انتشار غیرمجاز نقشه و استحکامات نظامی (بند ۶ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• انتشار غیرمجاز مذاکرات غیرعلنی مجلس شورای اسلامی (بند ۶ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• انتشار بدون مجوز مذاکرات محاکم غیرعلنی دادگستری و تحقیقات مراجع قضایی (بند ۶ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• انتشار محتوایی که از سوی شورای عالی امنیت ملی منع شده باشد

پ) محتوا علیه مقدسات اسلامی

• اهانت به دین مبین اسلام و مقدسات آن با محتوای الحادی و مخالف موازین اسلامی (بند 1 و ۷ ماده ۶ قانون مطبوعات و ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی)
• اهانت به هر یک از شخصیت‌های مقدس اسلامی و شریعت (ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی)
• تبلیغ به نفع حزب، گروه یا فرقه منحرف و مخالف اسلام (بند ۹ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• نقل مطالب از نشریات و رسانه‌ها و احزاب و گروه‌های داخلی و خارجی منحرف و مخالف اسلام به‌ نحوی‌که تبلیغ آن‌ها باشد (بند ۹ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• اهانت به امام خمینی (ره) و تحریف آثار ایشان (ماده ۵۱۴ قانون مجازات اسلامی)

ت) محتوا علیه مقامات و نهادهای دولتی و عمومی

• اهانت به مقام معظم رهبری و سایر مراجع مسلم تقلید (بند ۷ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی علیه مقامات، نهادها و سازمان‌های حکومتی (بند ۱۱ ماده۶ قانون مطبوعات و ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی)
• اهانت و هجو نسبت به مقامات، نهادها و سازمان‌های حکومتی و عمومی (بند ۸ ماده ۶ قانون مطبوعات و مواد ۶۰۹ و ۷۰۰ قانون مجازات اسلامی)
• افترا به مقامات، نهادها و سازمان‌های حکومتی و عمومی (بند ۸ ماده ۶ قانون مطبوعات و ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی)
• جعل پایگاه‌های اینترنتی بانک‌ها، سازمان‌ها و نهادهای دولتی و عمومی (مواد ۶ و ۷ قانون جرائم رایانه‌ای مصوب سال ۱۳۸۸)

ث) محتوای مرتبط با جرائم رایانه‌ای

• آموزش و تسهیل جرائم رایانه‌ای (ماده ۲۱ قانون جرائم رایانه‌ای)
• فروش، انتشار یا در دسترس قرار دادن غیرمجاز گذرواژه‌ها و داده‌هایی که امکان دسترسی غیرمجاز به داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی دولتی یا عمومی را فراهم می‌کند (ماده ۲۵ قانون جرائم رایانه‌ای)
• انتشار یا در دسترس قرار دادن محتویات آموزش دسترسی غیرمجاز، شنود غیرمجاز، جاسوسی رایانه‌ای، تحریف و اخلال در داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی (ماده ۲۵ قانون جرائم رایانه‌ای)
• انتشار فیلترشکن‌ها و آموزش روش‌های عبور از سامانه‌های فیلترینگ (بند ج ماده ۲۵ قانون جرائم رایانه‌ای)
• انتشار یا توزیع و در دسترس قرار دادن یا معامله داده‌ها یا نرم‌افزارهایی که صرفاً برای ارتکاب جرائم رایانه‌ای به کار می‌رود (ماده ۲۵ قانون جرائم رایانه‌ای)
• ایجاد مراکز قمار در فضای مجازی (مواد ۷۰۵، ۷۰۸ و ۷۱۰ قانون مجازات اسلامی)
• انجام هرگونه فعالیت تجاری و اقتصادی رایانه‌ای مجرمانه مانند شرکت‌های هرمی، فعالیت‌های غیرمجاز مرتبط با بازار اوراق بهادار (قانون اخلال در نظام اقتصادی کشور و بند الف ماده ۴۹ قانون بازار و اوراق بهادار و سایر قوانین مرتبط)

ج) محتوای تحریک‌کننده، ترغیب‌کننده و یا دعوت‌کننده به اقدامات مجرمانه

• تشویق تحریک و تسهیل ارتکاب جرائمی که دارای جنبه عمومی هستند از قبیل اخلال در نظم،‌ تخریب اموال عمومی، ارتشا، اختلاس، کلاه‌برداری، قاچاق مواد مخدر، قاچاق مشروبات الکلی و غیره (ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی)
• انتشار محتوای حاوی تحریک، ترغیب، یا دعوت به اعمال خشونت‌آمیز و خودکشی (ماده ۱۵ قانون جرائم رایانه‌ای)
• تبلیغ و ترویج مصرف مواد مخدر، مواد روان‌گردان و سیگار (ماده ۳ قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات ۱۳۸۵)
• تبلیغ و ترویج اسراف و تبذیر (بند ۳ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• فروش، تبلیغ، توزیع و آموزش استفاده از تجهیزات دریافت از ماهواره (ماده ۱ قانون ممنوعیت به‌کارگیری تجهیزات دریافت ماهواره مصوب ۲۵/۱۱/۱۳۷۳)

چ) محتوا مجرمانه مربوط به امور سمعی و بصری و مالکیت معنوی

• معرفی آثار سمعی و بصری غیرمجاز به‌جای آثار مجاز (ماده ۱ قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز دارند)
• تشویق و ترغیب به نقض حقوق مالکیت معنوی (ماده ۱ قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای و ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیکی)
• انتشار و سرویس‌دهی بازی‌های رایانه‌ای دارای محتوای مجرمانه یا فاقد مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای) (مواد مختلف قانون مجازات اسلامی و قانون جرائم رایانه‌ای)
• عرضه تجاری آثار سمعی و بصری بدون مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (ماده ۲ قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز دارند)

ح) محتوای مجرمانه مرتبط با انتخابات مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری

• انتشار هجو یا هجویه و یا هرگونه محتوای توهین‌آمیز در فضای مجازی علیه انتخابات (ماده ۷۰۰ قانون مجازات اسلامی و بند ۸ ماده ۶۶ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی)
• درج محتوای تبلیغاتی نامزدهای انتخاباتی خارج از مدت‌زمان مقررشده برای فعالیت انتخاباتی (ماده ۵۶ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی و ماده ۴۵ آیین‌نامه اجرایی آن، مواد ۶۶ و ۶۷ قانون انتخابات ریاست جمهوری)
• انتشار هرگونه محتوا در جهت تحریک‌، ترغیب‌، تطمیع و یا تهدید افراد به خریدوفروش آراء‌، رأی‌دادن با شناسنامه جعلی و شناسنامه دیگری‌، جعل اوراق تعرفه‌، رأی‌دادن بیش از یک‌بار و سایر روش‌های تقلب در رأی‌گیری و شمارش آراء (ماده ۶۶ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، ماده ۳۳ قانون انتخابات ریاست جمهوری و ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی)
• انتشار هرگونه محتوا جهت ایجاد رعب و وحشت برای رأی‌دهندگان یا اعضاء شعب (بند ۱۶ ماده ۶۶ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، بند ۱۶ ماده ۳۳ قانون انتخابات ریاست جمهوری)
• استفاده ابزاری از تصاویر زنان برای تبلیغات انتخاباتی و یا عدم رعایت شئون اسلامی در انتشار تصاویر مربوط به زنانی که نامزد انتخاباتی می‌باشند (بند ۱۰ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• انتشار هرگونه محتوا به جهت توهین‌، افترا و نشر اکاذیب با هدف تخریب نظام‌، قوای سه‌گانه‌، سازمان‌های حکومتی و نهادهای اجرایی و نظارتی انتخابات به‌منظور بهره‌برداری انتخاباتی (مواد ۵۰۰، ۶۹۸، ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی و بند ۸ ماده ۶ قانون مطبوعات و ماده ۱۸ قانون جرائم رایانه‌ای)
• انتشار هرگونه محتوا و مکاتبات دارای طبقه‌بندی (محرمانه و سری) مرتبط با انتخابات‌ (ماده ۳ قانون مجازات انتشار و افشای اسناد محرمانه و سری دولتی، تبصره ۴ ماده ۸۰ قانون انتخابات ریاست جمهوری و ماده ۳ قانون جرائم رایانه‌ای و بند ۶ ماده ۶ قانون مطبوعات)
• انتشار اخبار کذب از نتایج بررسی صلاحیت‌ها‌، شمارش آراء‌، ادعاهای بی‌اساس پیرامون تقلب در انتخابات یا مخدوش‌بودن انتخابات بدون دلیل و مدرک (مواد ۶۹۷ و ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی و بند ۸ ماده ۶۶ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی)
• انتشار هرگونه محتوا به منظور ترغیب و تشویق مردم به تحریم و یا کاهش مشارکت در انتخابات، تجمع اعتراض‌آمیز بدون مجوز، اعتصاب، تحصن، ادعای غیرواقع مبنی بر توقف انتخابات و یا هر اقدامی که به نحوی موجب اخلال در امر انتخابات گردد (بند ۷ ماده ۳۳ قانون انتخابات ریاست جمهوری و بند۵ ماده ۶ و ۲۵ قانون مطبوعات)
• تشویش اذهان عمومی، سیاه‌نمایی و بیان مطالب خلاف واقع علیه کشور، ایجاد اختلافات مابین اقشار جامعه به‌ویژه از طریق طرح مسائل قومی و نژادی، انتشار هرگونه نتایج نظرسازی و نظرسنجی کاذب در خصوص انتخابات و نامزدهای انتخاباتی (بند۷ ماده ۳۳ قانون انتخابات ریاست جمهوری– مواد ۵۰۰ و ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی – بند ۴ ماده ۶ قانون مطبوعات- مصوبه شورای عالی امنیت ملی و ماده ۶۴ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی)
• استفاده غیرمجاز از سایت‌ها و وبلاگ‌های متعلق به دستگاه‌های دولتی و مؤسسات و نهادهایی که تمام یا بخشی از دارایی و بودجه آن‌ها از اموال عمومی است، به‌منظور تبلیغ له یا علیه نامزدهای انتخابات (مواد۶۲، ۶۸ و ۸۸ قانون انتخابات ریاست جمهوری، ماده ۵۹ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی)
• انتشار محتوا با هدف دخالت در امر انتخابات با سمت یا سند مجعول یا به هر نحو غیرقانونی در فضای مجازی (بند ۱۵ و ۱۷ ماده ۳۳ و ۸۵ قانون انتخابات ریاست جمهوری)
• انتشار و توزیع هرگونه محتوای تبلیغاتی از سوی کارکنان ادارات، سازمان‌ها، ارگان‌های دولتی و نهادها با ذکر سمت خود، له یا علیه هر یک از نامزدهای انتخابات در فضای مجازی (مواد ۶۸ و ۸۸ قانون انتخابات ریاست جمهوری)

در این سلسله آگاهی‌رسان‌ها قصد داریم مسائل و چارچوب‌های قانونی مرتبط با فضای مجازی، به خصوص شبکه‌های اجتماعی، را مورد بررسی قرار داده و با نگاه موشکافانه‌ای به ساختارهای قانونی موجود مستقیم و غیرمستقیم در این حوزه‌ها بنگریم. در این آگاهی‌رسان به‌طور خاص قوانین مرتبط با جرائم رایانه­ای را مورد بررسی قرار داده و موارد نقض حریم خصوصی در فضای مجازی را بیان می‌کنیم و در آگاهی‌رسان آتی به بیان قوانین مرتبط با محتوای مجرمانه خواهیم پرداخت.... بیشتر

امنيت و حريم خصوصي در تلگرام (۳)

در آگاهي‌رسان‌هاي قبل با عناوين «امنيت و حريم خصوصي در تلگرام (۱) و (۲)» تنظيمات امنيت و حريم خصوصي و هم‌چنين نحوه گفتگوي محرمانه در اين نرم‌افزار آموزش داده شد. در اين آگاهي‌رساني به بيان مضرات استفاده ناآگاهانه از نرم‌افزارهاي شماره مجازي براي ثبت‌نام و نرم‌افزارهاي شخص سوم براي استفاده از سرويس تلگرام پرداخته خواهد شد.
نرم‌افزارهاي شماره مجازي
براي ايجاد حساب كاربري در برنامه تلگرام، شخص بايد يك شماره تلفن منحصربه‌فرد را به عنوان شناسه خود ارائه نموده و از طريق آن، هويت خود را براي تلگرام احراز كند. در حالت عادي از اين شماره براي يافتن دوستان و آشنايان استفاده مي‌شود؛ به اين صورت كه افراد موجود در دفتر تلفن هر شخص، به صورت خودكار به ليست كاربران وي افزوده مي‌شود. در اين حالت، تنها افرادي قادر به مشاهده شماره تلفن همراه كاربر هستند كه پيش از آن نيز، شماره وي را در حساب خود داشته باشند. با اين حال ممكن است كه اطلاعات نمايه كاربر (از جمله شماره تماس وي) توسط ديگر كاربران، در سطح تلگرام منتشر و دست‌به‌دست شود. به همين علت برخي كاربران براي حفظ حريم خصوصي، ترجيح مي‌دهند شماره تلفن خود را در اين برنامه ثبت نكرده و از انتشار آن جلوگيري نمايند. نمونه‌اي از صفحه فعال‌سازي برنامه تلگرام در شكل زير آمده است:

ممكن است برخي افراد براي جلوگيري از انتشار شماره تلفن خود، اقدام به استفاده از شماره‌هاي مجازي نمايند. يكي از راه‌كارهاي موجود براي اين كار، استفاده از برنامه‌ها و وب‌گاه‌هايي است كه شماره مجازي و موقت در اختيار كاربران قرار مي‌دهند. نحوه عملكرد اين برنامه‌ها به اين صورت است كه تعداد نسبتا زيادي شماره تلفن همراه در اختيار خود دارند و آن‌ها را به صورت اشتراكي به كاربران خود اختصاص مي‌دهند. دريافت تماس و پيامك در اغلب اين نرم‌افزارها رايگان است و برخي افراد از اين قابليت براي ايجاد حساب كاربري در تلگرام استفاده مي‌نمايند. چند نمونه از برنامه‌هاي رايگان براي دريافت شماره مجازي عبارت‌اند از: Talk2، SmartCell و ESIAtalk. در شكل زير، نمايي از اين برنامه‌ها قابل مشاهده است.

استفاده از برنامه‌هاي فوق، علي‌رغم آن‌كه به نظر مفيد مي‌آيد، مي‌تواند مشكلات بسيار بزرگي، چه در زمينه استفاده از تلگرام و چه در زمينه حريم خصوصي، براي كاربران به همراه داشته باشد:
«با شماره مجازي اشتراكي، درهاي تلگرام خود را به روي سودجويان باز مي‌كنيد»
استفاده از اين نرم‌افزارها، نه تنها حريم خصوصي كاربر را حفظ نمي‌نمايد، بلكه اجازه دسترسي به حساب تلگرام وي را به هزاران نفر ديگر هم مي‌دهند! دليل اين اتفاق آن است كه تعداد شماره‌هاي اين برنامه‌ها، از تعداد كاربران آن‌ها كمتر است و قطعا ظرف مدت كوتاهي، شخص ديگري به همان شماره‌اي كه چندي پيش شما از آن استفاده كرديد، دسترسي پيدا خواهد كرد. بنابراين نبايد به فكر آن باشيد كه شايد بخت با شما يار شود و شماره مجازي شما به دست ديگر كاربران نرم‌افزار شماره مجازي نيفتد. اين افراد هم مي‌توانند از نرم‌افزارهاي مذكور استفاده كرده، كد فعال‌سازي تلگرام را دريافت نموده و وارد حساب كاربري مرتبط با آن شماره شوند؛ حسابي كه تاكنون فكر مي‌كرديد فقط متعلق به شماست!!!
در نهايت، بايد اين نكته را نيز يادآور شد كه تلگرام داراي سازوكار مقابله با رفتار ناهنجار است و يكي از مصاديق آن، بستن شماره‌هايي است كه به صورت مكرر و در دستگاه‌هاي متعدد مورد استفاده قرار گيرند. براي مثال در تصوير زير، مشاهده مي‌شود كه تلگرام تشخيص داده است كه شماره واردشده، پيش‌تر در دستگاه‌هاي متعددي مورد استفاده قرار گرفته و لذا ديگر اجازه استفاده از آن را نمي‌دهد. پس در نظر داشته باشيد كه حساب‌هاي كاربري كه با اين شماره‌ها ايجاد شوند، احتمالا به زودي هم هك مي‌شوند و هم از كار خواهند افتاد!

نرم‌افزار‌هاي شخص سوم تلگرام
منظور از نرم‌افزار شخص سوم، نرم‌افزاري است كه براي كار با يك سرويس نرم‌افزاري (مثل يك شبكه اجتماعي يا يك شبكه پيام‌رسان نظير تلگرام) و استفاده از خدمات آن توليد شده باشد؛ اما توسط فرد يا شركت ديگري جز مالك اصلي و رسمي سرويس مذكور. اين نرم‌افزارها معمولا با اين عنوان به رقابت با نسخه اصلي مي‌پردازند كه امكانات نرم‌افزار اصلي را دارند، مضاف بر مجموعه‌اي از امكانات نرم‌افزاري اضافه، ظاهر زيباتر، كاهش هزينه‌ها و غيره. برخي از اين نرم‌افزار‌ها نيز براي دستگاه‌ها و سيستم‌عامل‌هايي كه به صورت رسمي توسط شركت سازنده برنامه اصلي پشتيباني نمي‌شوند ارائه مي‌شوند. مجموعه وسيعي از نرم‌افزارهاي شخص سوم براي تلگرام وجود دارد. برخي از آن‌ها امكانات اضافي به كاربر مي‌دهند، برخي ظاهر زيباتر و تصاوير و برچسب‌هاي (Stickers) بيشتر و برخي هم ميان‌برهاي مخصوص براي ساده‌ترشدن كار با تلگرام دارند.
نكته مشتركي كه ميان تمامي اين نرم‌افزارهاي وجود دارد، آن است كه بايد با استفاده از آن‌ها و ورود شماره تلفن همراه خود، وارد تلگرام شويد؛ به اين معني كه اطلاعات كافي براي ورود به حساب كاربري شما و در نتيجه، امكان كسب كليه اطلاعاتي كه تلگرام از شما ذخيره كرده است را دارند. به بياني ديگر، حساب كاربري خود را در اختيار اين نرم‌افزار گذاشتيد! حال، دو مسئله نگران‌كننده متوجه كاربران اين نرم‌افزارها است:
اول آن‌كه، توسعه‌دهنده نرم‌افزار شخص سوم كه لزوما به آن اعتمادي نيست و نهاد معتبري، صلاحيت وي در زمينه حفظ امنيت و حريم خصوصي كاربران را تاييد نكرده است، مي‌تواند از اين اطلاعات كه شما به وي داديد، سوءاستفاده نمايد. ممكن است توسعه‌دهنده اين نرم‌افزار، اطلاعاتي كه شما در اختيار وي قرار داديد را به مشترياني با اهداف تبليغاتي يا حتي مخرب، بفروشد. حتي ممكن از اين فراتر رفته و كدهاي مخربي در نرم‌افزار قرار داده باشد كه از منابع اطلاعاتي موجود بر روي دستگاه شما سوءاستفاده نموده و اطلاعات شخصي شما را به سرقت ببرد.
دوم آن‌كه، اين نرم‌افزارها به اندازه نسخه اصلي، استحكام و امنيتي ندارند و ممكن است حفره‌هاي امنيتي بسياري در آن‌ها يافت شود. هريك از اين حفره‌هاي امنيتي مي‌تواند توسط مهاجمان مورد سوءاستفاده قرار گرفته و امنيت شما و اطلاعاتتان را با خطر مواجه كند.
در شكل زير، نمونه‌اي از نرم‌افزارهاي شخص سوم تلگرام را مشاهده مي‌كنيد كه امكاناتي نظير حذف تبليغات، زبان فارسي و غيره را ارائه كرده است؛ در حالي كه لزومي ندارد توسعه‌دهنده آن فرد يا شركت معتبر و قابل اعتمادي باشد.

اين مسائل در حالي است كه نسخه اصلي نرم‌افزار كه توسط مالك آن توليد شده است، هم از جهت اعتبار سازنده وضعيت بهتري دارد و يك شركت معتبر و شناخته‌شده، باني توسعه آن است و هم آن‌كه با توجه به بلوغ و امكانات بيشتري كه شركت‌هاي معتبر دارند، از نظر امنيتي نرم‌افزارهاي بهتري توليد خواهند كرد. بنابراين توصيه مي‌شود كه تا حد امكان از نرم‌افزارهاي اصل استفاده نماييد و به هيچ دليلي (چه امكانات اضافه و چه تفاوت‌هاي ظاهري) از نرم‌افزارهاي شخص سومي كه توسط توسعه‌دهندگان گمنام و غيرقابل اعتماد توليد شده‌اند، استفاده نكنيد، مگر اين‌كه به شركت توليد كننده آن اطمينان كامل داشته باشيد.
براي مشاهده برنامه‌هايي كه به حساب كاربري تلگرام متصل هستند و در صورت نياز، حذف آن‌ها، مي‌توانيد به بخش رصد دستگاه‌هاي مورد استفاده در تنظيمات تلگرام (Active Sessions) كه در شماره قبل از اين مجموعه آگاهي‌رسان‌ها معرفي شد، مراجعه نمايد.

چرا داده‌هاي ما براي شبكه‌هاي اجتماعي مهم است؟

شبكه‌هاي اجتماعي امروزه به عنوان يكي از اصلي‌ترين فناوري‌هاي تحت وب مورد استفاده طيف وسيعي از كاربران فضاي مجازي قرار گرفته‌اند. شبكه‌ اجتماعي Facebook‌ با ۱.۲ ميليارد كاربر، شبكه Google+‌ با ۵۴۰ ميليون كاربر، شبكه Linkedin‌ با ۴۰۰ ميليون كاربر و شبكه Twitter‌ با بيش از ۳۰۰ ميليون شلوغ‌ترين شبكه‌هاي اجتماعي موجود در دنيا هستند. اين حجم كاربر يك پاسخ كوتاه به اين سوال است: «درآمد شبكه‌هاي اجتماعي از كجاست؟».
در گزارش 10-K‌ شركت Facebook (گزارش 10-K‌ گزارش جامع سالانه‌اي است كه Facebook بر اساس قانون ارائه مي‌دهد و شامل مباحث مختلفي مانند كارايي مالي، ساختار سازماني،‌ درآمد به ازاي سهم و .... مي‌شود) بيان شد كه درآمد اين شركت به ازاي هر كاربر اين شبكه اجتماعي چيزي حدود ۵.۳ دلار بوده است. اين ميزان درآمد در حالي است كه اين شبكه تقريبا به ازاي هيچ كدام از سرويس‌هاي مختلفي كه در اختيار كاربران قرار مي‌دهد پولي درخواست نمي‌كند. چگونه است كه اين شركت توانسته به چنين درآمدي دست پيدا كند؟ چرا هر روز و هر روز به كيفيت خدمات خود مي‌افزايد تا كاربران بيشتري را جذب كند؟
پاسخ كمي نگران‌كننده است:‌ پاسخ خود شما هستيد و در واقع داده‌اي كه به شبكه اجتماعي مي‌دهيد. شبكه‌هاي اجتماعي در واقع با داده‌هاي كاربران و كاوش آن‌ها (Mining) درآمد دارند. دادههايي مانند اطلاعات شخصي كاربران، روابط ميان دوستان، موضوعات مورد علاقه، تعداد و محتواي نوشته‌ها، زمان حضور افراد در شبكه‌ اجتماعي و غيره كه با كاوش آن‌ها مي‌توان دانش سطح بالا از كاربران شبكههاي اجتماعي كسب كرده و الگوهاي رفتاري كاربران را استخراج نمود. اين دانش دقيقا همان چيزي است كه مبناي قراردادهاي كسب‌وكار به كسب‌وكار (‌B2B) شبكه‌هاي اجتماعي مشهور قرار مي‌گيرد. اكثر اين قراردادها با محوريت بازاريابي (Marketing) و تبليغات (Advertisement) صورت مي‌گيرد. رويكرد كلي در اين حالات يافتن فرد يا افرادي است كه داراي قابليت خاصي هستند، رفتار خاصي دارند، علايق خاصي دارند و ... . به عنوان مثال چند نمونه از قراردادهاي شركت Facebook در اين زمينه كه افشا شده‌اند در زير آمده است:
• قرارداد با چندين شركت امور حقوقي براي تبليغات:‌ با تحليل فعاليت‌ها و محتوايي كه افراد در شبكه‌هاي اجتماعي منتشر مي‌كنند، مي‌توان افرادي كه به مشكلات حقوقي برخورد كرده‌اند را شناسايي نمود. اين افراد مي‌توانند هدف خوبي براي نمايش تبليغات مربوط به دفاتر حقوقي باشند. يك مورد جالب در اين ميان شركتي بود كه با خرج چندصد دلار براي تبليغات، موفق به عقد قراردادي به مبلغ صدهزار دلار شد.
• چندين قرارداد براي بازاريابي خدمات ابري: شركتهاي خدمات ابري متعددي با عقد قرارداد با Facebook بروشور و يا مقاله‌هاي مربوط به خدمات خود را براي روساي شركت‌هاي مختلف و يا مديران فني آن‌ها كه در اين شبكه حساب كاربري دارند ارسال كردند.
• بهبود استراتژي‌هاي تبليغاتي يك شركت B2B:‌ يك شركت B2B با دريافت گزارش كليك كاربران مختلف بر روي پيوندها تبليغات خود در اين شبكه اجتماعي متوجه شد كه بسياري از افرادي كه بر روي اين تبليغات كليك كرده‌اند در واقع افراد عادي بوده و اصلا نمي‌توانستند مخاطب كسب‌و‌كار اين شركت باشند. با اين گزارش اين شركت استراتژي‌هاي تبليغاتي خود را تغيير داده و از هدررفت چندين هزار دلار جلوگيري نمود.

در مورد اخلاقي بودن اين‌گونه استفاده‌ها از داده‌هاي كاربران بحث‌هاي فراواني است. در واقع در بسياري موارد ممكن است حريم خصوصي كاربران نقض شود و يا مشكلات و خطرات اساسي براي كاربران و يا جامعه به وجود بيايد:
• با استفاده از تحليل داده‌هاي شبكه‌هاي اجتماعي، امكان سنجش علاقمندي نسبت به محصولات و شركت‌هاي تجاري مختلف وجود دارد. افرادي كه دسترسي به اين اطلاعات دارند مي‌توانند با سو استفاده از اين دانش به بررسي رشد محبوبيت اين شركت‌ها پرداخته شده و بر روي شركت‌ها و محصولات سودآورتر سرمايه‌گذاري كنند. اين گونه اعمال به شفافيت بازار ضربه زده و مشكلات جبران‌ناپذيري براي اقتصاد جامعه و بازار بورس به وجود مي‌آورد.
• هر چند استفاده از اطلاعات كاربر براي ارائه تبليغات متناسب با نيازهاي كاربر امري طبيعي و مرسوم است، اما فروش اطلاعات كاربر به شركت‌هاي تبليغاتي بدون رضايت يا اطلاع آن‌ها اشتباه و خطرناك است. شركت‌هاي تبليغاتي با خريد اطلاعات خصوصي كاربران از شبكه‌هاي اجتماعي، تبليغات متناسب با علايق كاربر را براي او ارسال مي‌كنند، كه در صورت عدم رضايت آن‌ها ممكن است احساس امنيت را از بين ببرد.
• حتي زماني كه رضايت و آگاهي كاربران كسب شده باشد، نبايد اين داده‌ها به صورت خام براي تحليل مورد استفاده قرار گيرد. در اصل در صورتي كه گمنام‌سازي (Anonymization) داده‌ها انجام نشود، حريم خصوصي كاربران حتي توسط يك متولي امين و قابل اعتماد مي‌تواند دچار خدشه شود.
نمونه‌ها‌يي از مخاطرات جمع‌آوري و تحليل داده‌هاي كاربران در دنياي وب
در مورد مخاطرات جمع‌آوري و تحليل غير اصولي، مي‌توان به عنوان يك نمونه به مورد شركت گوگل اشاره كرد. اين شركت شناخته‌شده و بين‌المللي كه به اطلاعات وسيعي از كاربران دسترسي دارد، با جمع‌آوري اطلاعات اضافي و تحليل داده‌هاي كاربران بدون اطلاع آن‌ها در موارد متعددي حريم‌خصوصي كاربران را زير پا گذاشته است، از جمله :
1- Street View: توسط اين محصول كه بر روي سرويس نقشه گوگل سوار است، اين شركت مي‌تواند نماي ۳۶۰ درجه از بسياري از مكان‌هاي شهرهاي دنيا را در اختيار كاربران قرار دهد. اين عكس‌ها توسط اتومبيل مخصوص شركت گوگل كه در مسير‌هاي متعدد در رفت و آمد هستند دريافت مي‌شوند. در سال ۲۰۱۰ معلوم شد كه اين اتومبيل‌ها در كنار تصويربرداري از مكان‌ها‌، اطلاعات شخصي، كلمات عبور و اطلاعات شبكه بي‌سيم اينترنت محيط و منازل مردم را ضبط و ذخيره مي‌كرده است.
2- سرويس Gmail: در سرويس پست‌الكترونيكي شركت گوگل كه توسط بسياري از كاربران اينترنتي استفاده مي‌شود، پست‌هاي الكترونيكي كاربران پردازش شده و گروه‌بندي مي‌شوند. گوگل با پردازش متون پست‌ها، نوع مطلب و محتواي كلي آن‌ها را به‌دست مي‌آورد و اين نتايج را به شركت‌هاي تبليغاتي مي‌فروشد.
3- مرورگر Safari: اين مرورگر براي دستگاه‌هاي محبوب شركت Apple به شكلي طراحي شده است تا در تلفن‌هاي همراه، درخواست‌هاي كاربران رصد نشود. اين در حالي‌ست كه در سال ۲۰۱۱ مشخص شد كه سرويس‌هاي گوگل با استفاده از كد‌هاي مخفي، تنظيمات امنيتي Safari را دورزده و درخواست‌هاي كاربران را كنترل مي‌كرده است.
4- تلفن‌هاي هوشمند Android: سيستم‌عامل اندرويد توسط شركت گوگل طراحي شده است. يكي از قابليت‌هاي اين سيستم‌عامل، امكان ارتباط دستگاه‌هاي مختلف يك كاربر از طريق فضاي مجازي است و به اشتراك‌گذاري اطلاعات داده‌هاي موجود بر روي آن‌ها است. با استفاده از اين قابليت، بسياري از داده‌هاي كاربر از جمله برخي از گذرواژه‌هاي وي در دسترس شركت گوگل خواهد بود كه مي‌تواند به راحتي در اختيار دولت آمريكا بر اساس قوانين فعلي اين كشور قرار گيرد.
تمامي اين موارد به اين معنا نيست كه در فضاي مجازي فعاليت نكنيم، اما با دانستن ارزش داده‌هاي ما براي شبكه‌هاي اجتماعي و مخاطرات حاصل از اين امر مي‌توانيم با احتياط و آگاهي بيشتر در اين فضا حضور داشته باشيم. قابل توجه است كه بسياري از روش‌‌هاي مقابله با اين مخاطرات در آگاهي‌رسان‌هاي قبلي مورد اشاره قرار گرفتند.

فرهنگ انتشار محتوا در شبكه‌هاي اجتماعي (۳)
انتشار شايعه در شبكه‌هاي اجتماعي

شايعه پديده‌اي اجتماعي و رواني به معني بيان مسائل بي‌پايه و اساس و انتشار آن‌هاست. اين امر به خصوص هنگامي كه اين شايعات به حريم خصوصي افراد ديگر مرتبط است اهميت و خطر بيشتري پيدا مي‌كند. امروزه شبكه‌هاي اجتماعي به انتشار شايعات و اخبار دروغين تسريع بخشيده‌اند به طوري‌ كه اين امر به يكي از مهم‌ترين مسائل و معضلات رايج استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي در ايران و سراسر دنيا تبديل‌ شده‌است. تقريبا محال است كاربر يكي از شبكه‌هاي اجتماعي باشيد و در طول روز با اطلاعات نادرست و دروغ مواجه نشويد و حتي ممكن است به‌طور ناخواسته موجب پخش اين شايعات در شبكه‌هاي اجتماعي شويد. پخش و انتشار يك شايعه در شبكه‌هاي اجتماعي شايد با فشردن دكمه بازنشر كسري از ثانيه زمان برد، اما تاثيرات اجتماعي، فرهنگي، سياسي و حتي اقتصادي اين كار مي‌تواند بسيار وسيع و دور از تصور كاربران باشد. عموما كساني كه تمامي اخباري را كه در فضاي مجازي مشاهده مي‌كنند را باور كرده و به بازنشر آن‌ها كمك مي‌كنند، از جانب دوستان و آشنايان به دليل انتشار اطلاعات جعلي متهم به بي‌احتياطي و سطحي‌نگري شده و اين مشخصه در طولاني‌مدت موجب آسيب‌هاي رواني و اجتماعي براي آنان خواهد شد. لذا نياز است كه اين پديده رايج در شبكه‌هاي اجتماعي را كه گاه ريشه در عقايد و باورهاي فرهنگي دارد و مي‌تواند به‌عنوان بيماري اجتماعي نيز محسوب شود را شناخته و راه‌هاي مقابله با آن‌ها را شناسايي كنيم.

در اين آگاهي رسان قصد داريم برخي از انواع رايج شايعات در دنياي مجازي به همراه مثال‌هايي از آن‌ها را بيان كنيم و راه‌كارهاي مقابله با اين گونه شايعات در شبكه‌هاي مجازي و اجتناب از حضور در حلقه مروجان شايعات و اطلاعات دروغين را بيان كنيم.
1. مرگ چهره‌هاي مشهور. شايد يكي از رايج‌ترين شايعات در دنياي مجازي انتشار دروغين مرگ چهره‌هاي مشهور و شناخته‌شده باشد. اين پديده در كشورهاي غربي به‌ويژه آمريكا رواج بسياري داشته است و متاسفانه در سال‌هاي اخير در ايران نيز روند رو به افزايشي داشته و بارها خبر فوت هنرمندان، بازيگران، فوتباليست‌ها، رجل سياسي و منتشرشده است. اين امر به صورتي شايع شده است كه اخيرا با فوت يك شخصيت معروف و محبوب جامعه، بيشترين تلاش‌هاي خبرنگاران صرف گرفتن تاييديه موثق براي خبر فوت وي مي‌شود. دليل اين رفتار را جامعه شناسان در شهرت و سعي و رقابت افراد و رسانه‌ها براي پوشش خبري اخبار مربوط به چهره‌هاي معروف و شناخته‌شده مي‌دانند. براي مقابله با اين روند و جلوگيري از حضور در چرخه انتشار خبر مرگ افراد مي‌توان از اطلاعات مندرج در خبرگزاري‌هاي شناخته‌شده و معتبر استفاده كرد.

2. پيام‌هاي جعلي با محتواهاي برانگيزنده احساس. اين نوع از شايعات پيش‌تر در سرويس‌هاي رايانامه‌اي رايج بوده و اخيرا در شبكه‌هاي اجتماعي شيوع بيشتر و وسيع‌تري يافته‌اند. عموما اين پيام‌ها شامل مطالبي نظير كمك به يافتن كودك گم‌شده و يا آسيب‌ديده با درخواست بازنشر مطلب هستند كه با برانگيختن احساسات مخاطب سعي در پخس اين خبر جعلي دارند. برخي نيز با وعده دستاورد مالي براي كاربران آنان را ترغيب به بازنشر اطلاعات جعلي مي‌كنند. بايد گفت كه با اطلاع‌رساني‌هاي صورت گرفته از جانب رسانه‌هاي گوناگون اين مورد از شايعات كاهش محسوسي داشته و كاربران ديگر مانند قبل در دام انتشار اخبار جعلي ازاين‌دست نمي‌افتند. برخي از اين مطالب جعلي حاوي هرزنامه‌ها و بدافزارها هستند كه لزوم اجتناب از انتشار آن‌ها را بيش از پيش بااهميت مي‌سازد.
3. شايعات انتخاباتي. مسائل انتخاباتي از مهم‌ترين و حساس‌ترين مسائل سياسي جامعه هستند. به دليل اهميت و حساسيت موضوع و توجه افكار عمومي به آن اخبار مربوط به انتخابات با سرعت بسيار زيادي به‌ويژه در شبكه‌هاي اجتماعي انتشاريافته و موجب تحريك جريان‌ها و افراد مي‌شود. در اين ميان بسياري از اخبار جعلي نيز توسط افراد و گروه‌هاي مختلف منتشر مي‌شوند كه مي‌توانند زمينه‌ساز ناآرامي‌هاي اجتماعي و سياسي شوند. در انتخابات اخير مجلس شوراي اسلامي اخبار جعلي مبني بر قطع ارتباطات اينترنتي و مجازي پيش از انتخابات و ايجاد ترديد در صحت و سلامت انتخابات پس از رأي‌گيري در برخي شعب موجب بروز نگراني‌هاي عمده و در برخي موارد درگيري‌ها و آشوب‌هاي محلي گرديد. لزوم يكپارچگي در اطلاع‌رساني از سوي نهادهاي رسمي و مراجعه افراد به اين نهادها جهت اطمينان از نتايج ازجمله راه‌كارهاي مقابله با شايعات انتخاباتي در شبكه‌هاي مجازي است.

4. اخبار كذب در مورد شبكه‌هاي اجتماعي. اخيرا يكي از موارد رايج شايعات در شبكه‌هاي اجتماعي ايجاد ترديد و شائبه در مورد خود شبكه‌هاي اجتماعي است. يك از مثال‌هاي اين اخبار رواج شايعه پرداخت حق عضويت كاربران (مگر با انجام اقدام خاصي كه خود مي‌تواند با مقاصد فريبكارانه و مخرب همراه باشد) در هنگام فعاليت در شبكه‌هاي اجتماعي و يا فروش اطلاعات شخصي كاربران توسط اين شبكه‌ها است. بايد توجه شود به‌هرحال فعاليت در شبكه اجتماعي و نشر اطلاعات مي‌تواند مورد سوءاستفاده واقع شود، لذا حصول اطمينان از صحت و شايستگي شبكه اجتماعي و اعتماد به آن لازمه فعاليت در آن است.
5. شايعات مربوط به خطرات. اين مورد را مي‌توان يكي از تاثيرگذارترين پديده‌هاي اجتماعي حاصل از شبكه‌هاي اجتماعي دانست. "زلزله سنگين تهران"، "آلودگي و مسموم بودن دلسترها"، "آلودگي آب‌معدني و زمان‌بندي آب شهرها"، "خرماهاي مسموم شده داعش و نوشابه‌هاي فلج‌كننده"، "نوشابه‌هاي مرگبار و كالباس‌هاي فلج‌كننده"، "اسيدپاشي در ميدان هفت‌تير"، "امروز صبح به‌صورت دوست دخترخاله‌ام در ميدان توحيد اسيدپاشي شد" و " پزشكان مي‌گويند مصرف قند باعث ازكارافتادن ريه‌ها خواهد شد" ازجمله شايعات اجتماعي در شبكه‌هاي مجازي هستند كه هرروز نيز دامنه وسيع‌تري از منظر تأثيرگذاري و ايجاد مسائل و چالش‌هاي گسترده اجتماعي، فرهنگي و حتي سياسي مي‌يابند. اين پديده موجب ايجاد نگراني‌هاي گسترده اجتماعي و تشويش افكار عمومي مي‌شود و در حالت شديدتر مي‌تواند موجب بروز ناامني‌ها و بي‌اعتمادي‌هاي گسترده نسبت به نهادهاي دولتي شوند.
استفاده از عقل سليم و قدرت تحليل يكي از ابزار مقابله با شايعات اجتماعي در شبكه‌هاي اجتماعي است. دروغ بودن برخي از اخبار و شايعات به‌ويژه در حوزه سلامت و مسائل فردي به‌قدري واضح و روشن است كه بازنشر آن‌ها توسط افراد نشان از تفكر سطحي و عدم تعقل كافي براي تحليل درست و منطقي بودن اخبار دارد. محققين حوزه‌هاي علوم اجتماعي پيشنهاد مي‌كنند هميشه در مواجهه با خبري كه ظن شايعه به آن داريد، از خود سوال كنيد: «چه كسي از انتشار اين خبر سود مي‌برد؟». در بسياري از موارد به راحتي منشا خبر و علت پخش‌شدن آن معلوم مي‌شود و شايعه‌بودن خبر را مشخص مي‌سازد. البته در بسياري از موارد، شايعات ناشي از شوخي ساده فرد يا افرادي است كه شايعه‌پراكني آن‌ها به طور اتفاقي فراگير مي‌شود.
برخي از اخبار منتشرشده در مورد حريم خصوصي افراد و به‌ويژه دختران جوان موجب بازي با آبرو حيثيت آنان مي‌شود و تبعات تلخي مانند افسردگي و گاه خودكشي براي كساني كه موضوع اين شايعات هستند خواهند داشت. رعايت اخلاق و احترام به حريم خصوصي افراد يكي ديگر از موانع انتشار اخبار دروغين غيراخلاقي خواهد بود كه در آگاهي‌رسان‌هاي سري «فرهنگ انتشار محتوا در شبكه‌هاي اجتماعي» به‌تفصيل در مورد اين اصول و لزوم رعايت اخلاق در شبكه‌هاي اجتماعي بحث گرديد. رويكرد ديگر همان‌گونه كه پيش‌تر نيز گفته شد مراجعه به خبرگزاري‌هاي رسمي و معتبر براي بررسي صحت‌وسقم خبر است.
راه‌كار جالب و بسيار كاربردي ديگري كه اخيرا رشد كرده است ايجاد وب‌گاه‌هاي اطلاع‌رسان در مورد شايعات رايج و اخبار دروغ فضاي مجازي و شبكه‌هاي اجتماعي است كه مخاطب مي‌تواند با مراجعه به آن‌ها ليست شايعات روز را مشاهده كرده و با ارتباط با گردانندگان آن‌ها از صحت‌وسقم اخبار اطمينان حاصل كند؛ وب‌گاه‌هايي كه با جست‌وجو در محيط وب امكان دسترسي به آن‌ها وجود دارد. اخيرا محققين علوم كامپيوتر دانشگاه شفيلد در تلاش براي ايجاد ابزار دروغ‌سنج براي مقابله با شايعات و دروغ‌هاي فضاي مجازي به شكل فعال و به‌روز هستند كه در صورت ايجاد و استفاده از اين گونه ابزار‌ها تا حدي زياد مي‌توان از شيوع اخبار جعلي و شايعات در فضاي مجازي و شبكه‌هاي اجتماعي جلوگيري نمود.

در انتها توجه كنيد كه شايعه پديده‌اي اجتماعي است كه با ظهور شبكه‌هاي اجتماعي و در فضاي مجازي فرصت بسيار بيشتري براي توسعه و رشد داشته است و اين مسئله موجب بروز مسائل و چالش‌هاي بسياري در عرصه اجتماعي و فرهنگي گرديده است. تلاش‌هاي بسياري براي مقابله با شايعات از سوي نهادهاي ذي‌ربط صورت گرفته است بااين‌حال اين پديده متوقف نشده و مي‌توان گفت در حال رشد و شتاب بيشتري به دليل گستره تأثير شبكه‌هاي اجتماعي بر زندگي روزمره مردم و كاربران است. مهم‌ترين و قابل‌اعتمادترين عامل جلوگيري از كمك به شيوع اخبار دروغين را قدرت تشخيص و عقل سليم فردي مي‌توان دانست كه با ايجاد آگاهي در مورد لزوم تحقيق و بررسي در مورد صحت‌وسقم خبر مشاهده‌شده رشد بيشتري مي‌يابد و درنهايت كاربر را ملزم به انتخاب راه نسبتا دشوار اما منطقي بررسي پيش از نشر و اطلاع‌رساني يك شايعه مي‌كند. در كل مي‌توان با رعايت يك قانون كلي از گسترش شايعات جلوگيري كرد:
«اگر از صحت و موثق بودن مطلبي در شبكه‌هاي اجتماعي اطمينان كامل نداريم از بازپخش آن به صورت جد پرهيز كنيم»

فرهنگ انتشار محتوا در شبكه‌هاي اجتماعي (2)
مسائل اخلاقي انتشار محتوا در محيط‌هاي كسب‌وكار

در اين آگاهي‌رساني قصد داريم در ادامه مطالب مطرح شده در مورد اصول كلي رعايت اخلاق در هنگام فعاليت در شبكه‌ هاي اجتماعي در آگاهي‌رساني شماره ۱ از سري «فرهنگ انتشار محتوا در شبكه‌هاي اجتماعي»، به‌طور مشخص‌تر به بيان مسائل و چالش‌هاي اخلاقي حوزه‌هاي مرتبط با كاركنان و مديران كسب‌وكارها در هنگام فعاليت در شبكه‌هاي اجتماعي بپردازيم. زماني كه يك كارمند به‌طور غيرمسئولانه در شبكه اجتماعي سازمان و يا شبكه‌هاي اجتماعي عمومي فعاليت ‌كند و به توليد محتوا ‌پردازد، پتانسيل به خطر انداختن منافع سازمان و ساير كارمندان وجود خواهد داشت. اين امر مخصوصا هنگامي كه فعاليت‌هاي كارمند، تعهد شركت به مسائل اخلاقي را زير سوال برده و موجب به خطر افتادن اعتماد عمومي به صداقت سازمان شود، اهميت بيشتري دارد.

براي مثال مي‌توان مورد شركت نستله (Nestle) را مطرح نمود. در مارس 2011 يك كارمند شركت كه مسئول مديريت محتواي صفحه هواداران شركت در يك شبكه اجتماعي بود، نظرات توهين‌آميزي در پاسخ به نكات منفي گفته‌شده توسط بعضي از مشتريان شركت انتشار داد. اين رفتار اصول اخلاقي شركت و تعهد آن‌ها به «اجتناب از هر عمل مخرب و تهديد‌رسان به شركت و شهرت و اعتبار آن» را زير سوال برد و موجب واكنش‌هاي شديد از سوي مشتريان گرديد. مساله‌اي كه به تهديد به تحريم شركت از سوي مشتريان و درخواست‌هاي متعدد ايشان مبني بر برخورد با خاطي انجاميد.
از سوي ديگر، ممكن است كاركنان نظرات منفي در مورد شركت محل كار خود را در صفحات اجتماعي شخصي انتشار دهند. اين مساله براي شركت‌ها و سازمان‌ها از منظر كنترل دشوارتر خواهد بود. در يك بررسي جامع مشخص شده است كه حدود يك‌سوم از كارفرمايان مورد بررسي سياست‌هاي ويژه و گروه‌هاي تخصصي مشخصي براي در نظر گرفتن فعاليت‌هاي نامناسب و اشاعه نظرات نادرست و غيراخلاقي در مورد شركت توسط كاركنان خود اتخاذ كرده و به كار گرفته‌اند.
مسائل اخلاقي مرتبط با فعاليت‌هاي بازاريابي و تبليغات
دامنه وسيع و سرعت رشد شبكه‌هاي اجتماعي، آن‌ها را به ابزار مؤثري جهت استفاده توسط شركت‌ها و سازمان‌ها در زمينه‌هاي بازاريابي و تبليغ محصولات و خدمات كرده است. در هر شكلي از بازاريابي، سازمان‌ها موظف به مسئوليت‌پذيري در امور تبليغ و ارائه اطلاعات درست و منطبق بر واقعيت هستند. ذات و طبيعت تعاملي شبكه‌هاي اجتماعي امكان تعامل بيشتر و مستقيم‌تر با مشتريان را به سازمان‌ها نسبت به ديگر ابزارها مي‌دهد كه طبيعتا چالش‌هاي اخلاقي جديدتري را پيش مي‌آورد.
ايجاد صفحات و پروفايل در شبكه‌هاي اجتماعي براي سازمان‌ها به جهت تبليغ كالا و خدمات تقريبا فراگير شده است. براي اجتناب از فريب مشتريان، كاركنان مي‌بايست در هنگام تبليغ و يا نوشتن مطلب در مورد محصولات تأكيد كنند كه به‌عنوان نماينده شركت در حال فعاليت هستند. دادن اطلاعات غلط و نادرست در مورد كيفيت محصولات و خدمات در شبكه‌هاي اجتماعي و سواستفاده از اعتماد مشتريان براي فروش بيشتر با استفاده از اين ابزار مسئله‌اي است كه هم از سوي سازمان‌ها و هم ارگان‌هاي نظارتي مي‌بايست لحاظ و از آن اجتناب شود.
شركت‌ها و سازمان‌ها هميشه بايد توجه داشته باشند كه بايستي به صورت مداوم بر فعاليت‌هاي نمايندگان تبليغاتي شركت در شبكه‌هاي اجتماعي نظارت داشته باشند، چرا كه ممكن است اعتبار شركت توسط اين كاركنان به عنوان نمايندگان قانوني شركت در شبكه‌هاي اجتماعي، با تهديد مواجه شود. براي مثال اگر يك كارمند در زمان فعاليت به عنوان نماينده شركت از اين ابزار در راستاي اهداف خود سواستفاده كند و فعاليت‌هاي مغاير با اخلاق انجام دهد مي‌تواند شهرت و اعتبار شركت را خدشه‌دار نمايد.
مسائل اخلاقي مرتبط با يافتن نيروهاي كاري
در سال 2011 بر اساس اطلاعات حاصل از پرسش‌نامه‌اي كه از 800 نيرو‌ياب و متخصص منابع انساني جمع‌آوري شد، مشخص شد كه 64% از آن‌ها از شبكه‌هاي اجتماعي براي جست‌وجو و ارزيابي نيروهاي موردنظر خود استفاده كرده‌اند، اين در حالي است كه رشد شبكه‌هاي اجتماعي مختص كاريابي و فعاليت حرفه‌اي از آن زمان خود رشد چشم‌گيري داشته‌اند. اين امر چالش‌هاي اخلاقي متعددي براي كارفرمايان در مورد حفظ و احترام به حريم خصوصي افراد و كاركنان به وجود مي آورد. سوال اخلاقي مهم در اين حوزه اين است كه آيا اساسا قضاوت‌كردن و تصميم‌گيري در مورد توانايي و صلاحيت افراد براي احراز پست از طريق اطلاعات شخصي جمع‌آوري‌شده از شبكه‌هاي اجتماعي و صفحات آن‌ها كار عادلانه و اخلاقي است؟ در برخي موارد، اين اطلاعات ممكن است در مورد رخدادهاي گذشته زندگي شخصي افراد باشد كه مي‌تواند موجب قضاوت نادرست و بر مبناي گذشته افراد باشد. در اين مورد پيشنهاد مي‌شود افراد سعي به حذف اطلاعات وقايع گذشته خود از صفحات اجتماعي كه مي‌تواند كار و زندگي فعلي آن‌ها را تحت شعاع قرار دهد، نمايند.
در صورتي كه شركت‌ها و سازمان‌ها مي‌خواهند از شبكه‌هاي اجتماعي به منظور نيرو‌يابي استفاده كنند، قبل از هر چيز لازم است يك سياست مشخص و شفاف جهت اجتناب از بروز مسائل غيراخلاقي و خلاف موازين راستي و صداقت تبيين كنند و كارمندان نيروياب خود را ملزم به رعايت آن نمايند. همچنين چه بهتر است اگر اين سياست‌ها را از طريق پرتال يا شبكه‌‌هاي اجتماعي در اختيار عموم قرار دهند.
وظيفه دقت و محافظت
شبكه اجتماعي مرزهاي ميان زندگي شخصي و حرفه‌اي را ناواضح مي‌كند. تيره‌شدن مرز ميان زندگي كاري و شخصي مي‌تواند وظيفه سازمان‌ها براي مراقبت و نظارت بر كاركنان را دشوار ‌كند. براي مثال نظارت بر مواردي نظير پرخاشگري مجازي كاركان به يكديگر در شبكه‌هاي اجتماعي سخت خواهد بود (علي‌الخصوص هنگامي كه كاركنان از حساب‌هاي كاربري ساختگي استفاده كنند). در حال حاضر مسائل اينچنيني در محيط كار و ارائه نظرات مخرب، تبعيض‌آميز و توهين‌آميز كاركنان درباره يكديگر مساله‌اي رايج در محيط‌هاي كاري و نيازمند توجه سازمان‌ها است. چالش اصلي سازمان‌ها در اين حوزه تعيين سياست‌هاي صريح و شفافي براي كنترل استفاده كاركنان از شبكه‌هاي اجتماعي بدون متشنج‌كردن فضاي كاري و مهم‌تر از آن بدون تحت تاثير قرار‌دادن آزادي‌هاي بيان عقيده و نظرات سازنده و انتقادي است.

شركت‌هايي كه از چنين رويكردهاي كنترلي استفاده مي‌كنند، حتما بايستي با برقراري ارتباط مناسب با كاركنان و اطلاع‌رساني‌هاي كافي ضرورت اتخاذ چنين سياست‌هايي را براي ايشان توضيح دهند. وجود راهنماهاي شفاف و روشن براي كمك به‌ قاعده‌مندي نظارت و تنظيم حدود براي اجتناب از سو استفاده‌هاي بالقوه ضروري است.
ايجاد سياست‌هاي استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي در سازمان
براي مقابله با چالش‌هايي كه شبكه‌هاي‌ اجتماعي مي‌توانند ايجاد ‌كنند، شركت‌ها و سازمان‌ها نياز دارند كه ارزيابي كاملي از تحديد‌هاي ممكن داشته باشند و در مورد چالش‌هاي ايجادشده توسط شبكه‌هاي اجتماعي پيش از استفاده از آن آگاهي كامل پيدا كنند. پس از شناسايي تحديد‌ها بايستي سياست‌هاي استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي و انتشار محتوا در آن براي شركت يا سازمان تدوين شود.
از طريق سياست استفاده از شبكه اجتماعي كه در آگاهي‌رساني‌هاي سري «امنيت كسب‌و‌كارها در شبكه‌هاي اجتماعي» به طور مفصل به آن‌ها پرداخته شد، شركت¬ها و سازمان ها مي‌توانند توصيه‌ها و الزاماتي براي كاركنان در مورد چگونگي فعاليت و انتشار محتوا در شبكه‌هاي اجتماعي و مواجهه با چالش‌هاي اخلاقي مربوط به آن وضع كنند. اين سياست‌ها تببين‌كننده چارچوب‌هاي اخلاقي فعاليت‌هاي كاركنان در شبكه‌هاي اجتماعي هستند؛ چه فعاليت‌هايي كه از طرف شركت و به نمايندگي از آن توسط كاركنان انجام مي‌شود و چه فعاليت‌هاي شخصي كاركنان كه در مورد اخير شامل مواردي همچون پرخاشگري و آزار و عدم رعايت حريم خصوصي ديگر كاركنان و غيره مي‌شود. به عنوان مثال در چارچوب سياسي يك سازمان مربوط به رعايت اخلاق شبكه‌هاي اجتماعي كاركنان آمده است: «مسئوليت اخلاقي شما در قبال شركت تنها منوط به زمان‌هاي حضور فيزيكي در شركت نيست.»
توجه شود سياست‌هاي استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي، بايستي با راهبردهاي سازمان در حوزه‌هاي مختلف كسب‌وكار اعم از ارتباطات داخلي و خارجي، منابع انساني، تجارت، اخلاق و غيره هم‌راستا باشد. همچنين به دليل تغييرات سريع و توسعه روزافزون شبكه‌هاي اجتماعي، اين سياست‌ها بيش از ساير سياست‌هاي سازمان به بازنگري، تغيير و توسعه نيازمندند. يك سياست استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي در يك سازمان هنگامي موثر خواهد بود كه از طريق ارتباط ميان كاركنان و كارفرما توسعه يابد. اين مساله تضمين مي‌كند كه رهنمودها و سياست‌ها، عادلانه و موردپذيرش طرفين باشد.
يكي از موارد ديگري كه در تدوين سياست‌هاي استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي اهميت دارد، مديريت انتظارات مشتريان و ساير ذينفعان شركت‌ها در تعاملاتشان با پروفايل شركت در شبكه‌ اجتماعي است. اين امر مي‌تواند از طريق صفحه «شرايط استفاده» با بيان نكاتي مانند زمان‌هايي كه صفحه تحت نظارت است و يا شرايط حذف نظرات و عبارات توهين‌آميز و منفي و غيره و همچنين تاكيد بر اين نكته كه نظرات بيان‌شده ارزيابي‌ شده و پس از تاييد نشر داده مي‌شود و مثال‌هايي از قبيل انجام ‌گيرد.